6 қазанда Қазақстанда атом электр станциясын (АЭС) салу мәселесі бойынша референдум өтті. CMN.KZ референдумның нақты деректерін, оның нәтижелерін, негізгі аргументтерін, сондай-ақ қызықты деректер мен қоғамның реакцияларын қарастырады.
Референдумның негізгі мәселесі: АЭС салу
Қазіргі уақытта АЭС құрылысы бойынша бірнеше халықаралық компаниялар өз кандидатураларын ұсынуда. Атап айтқанда, Қытай, Ресей және Франция сияқты елдер Қазақстанда атом электр станциясын салуға мүдделі екендіктерін білдірді. Әрбір ел өз технологияларын және қауіпсіздік стандарттарын ұсына отырып, осы жобада серіктес болуға дайын екендіктерін көрсетті.
Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев бұл мәселеге қатысты бірнеше рет өз пікірін білдірді. Ол АЭС құрылысы елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайту үшін маңызды қадам екенін атап өтті, сондай-ақ бұл шешімнің экологиялық және экономикалық тұрғыдан тиімді болуын қамтамасыз ету қажеттігін айтты. Тоқаевтың айтуынша, АЭС салу Қазақстанды жаңартылатын және төмен көміртекті энергия көздеріне көшуге жақындатады, бірақ бұл процесс барлық қауіпсіздік шараларын қатаң сақтауды талап етеді.
Референдумда көптеген танымал саясаткерлер дауыс берді. Мәжіліс депутаттары, сондай-ақ бірнеше министрлер АЭС құрылысына қатысты өз пікірлерін білдірді. Олардың арасында энергетика министрі Алмасадам Сәтқалиев де бар, ол АЭС құрылысын қолдап, бұл шешім елдің болашағы үшін стратегиялық маңызды деп мәлімдеді. Сонымен қатар, оппозиция өкілдері де белсенді түрде қатысып, кейбіреулері құрылысқа қарсы екенін ашық айтты.
6 қазан референдумы Қазақстанда атом электр станциясын салу мәселесіне арналды. Ресми мәліметтерге сәйкес, сайлаушылар елдің энергетикалық тәуелсіздігін және экологиялық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін атом энергиясын пайдалану мәселесіне қатысты өз пікірін білдіруге шақырылды. Құрылыс Алматы облысында, Балқаш көлінің маңында жоспарлануда, бұл қоғамда белсенді талқылаудың тақырыбына айналды.
Референдум нәтижелері
Орталық сайлау комиссиясының алдын ала деректері бойынша, АЭС құрылысына «оң» деген пікір білдіргендер 71,12 пайызды құрады.
«Социс-А» кешенді әлеуметтік зерттеулер институтының экзит-пол нәтижелері келесідей: азаматтардың 69,8 пайызы қолдады, ал 30,2 пайызы қарсы болды. Рефендумға қатысқандар 67,3 пайызды құрады.
Партияның қоғамдық саясат институтының экзит-пол нәтижелері келесідей бөлінді: азаматтардың 72,3 пайызы қолдады, ал 27,7 пайызы қарсы болды.
АЭС құрылысына қолдау білдірген негізгі аргументтері
- Энергетикалық тәуелсіздік: АЭС жақтаушылары Қазақстанның энергетикалық тәуелсіздігін нығайту қажеттігін айтты. Қазіргі уақытта ел әлі де энергия тасымалдаушылардың импортына тәуелді, ал атом станциясын салу осы тәуелділікті азайтуы мүмкін. АЭС тұрақты электрмен жабдықтауды қамтамасыз етеді, бұл әсіресе электр энергиясына сұраныстың артуы жағдайында маңызды.
- Парниктік газдар шығарындыларын азайту: Энергетика министрлігінің өкілдері АЭС құрылысы парниктік газдар шығарындыларын азайтуға көмектеседі деп мәлімдеді, себебі атом энергетикасы көмірқышқыл газын шығармайды. Бұл Қазақстанның климат бойынша Париж келісімі аясындағы міндеттемелерін орындау үшін маңызды.
- Экономикалық даму және технологиялық прогресс: АЭС экономикалық өсудің катализаторы бола алады, жаңа жұмыс орындарын құрып, халықаралық инвестицияларды тартады. Сондай-ақ жоба озық технологияларды беру мен мамандарды оқытуды қарастырады.
АЭС құрылысына қарсы аргументтер
- Қоршаған ортаға қауіп: АЭС қарсыластарының негізгі аргументі қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына төнетін ықтимал қауіп болды. Чернобыль АЭС-і мен Фукусима-1-дегі апаттар жоғары қауіпсіздік стандарттарына қарамастан, апат қаупі бар екенін күшейтті.
- Жоғары құны және ұзақ мерзімді жүзеге асыру: АЭС құрылысын салу құны 5 миллиард доллар деп бағаланады және оны жүзеге асыруға 10 жылға дейін уақыт қажет. Көптеген сыншылар мұндай инвестициялар ел экономикасына тым ауыр болуы мүмкін екенін, әсіресе ұзақ мерзімді өтелу кезеңін ескере отырып, айтты.
- Қауіпсіздік жүйесіне сенімсіздік: Сауалнама мәліметтері бойынша, халықтың едәуір бөлігі АЭС қауіпсіздігіне қатысты үкіметтің мәлімдемелеріне сенбейді. Ақпараттың ашықтығының және атом объектілерін басқару тәжірибесінің болмауы да сынға себеп болды.
Референдум қалай өтті
Референдум Қазақстанның бүкіл аумағында өткізілді. Дауыс беру тыныш өтті, елеулі бұзушылықтарсыз. Сайлау учаскелерінде процестің ашықтығын қамтамасыз ету үшін бейнебақылау камералары орнатылды, сондай-ақ ЕҚЫҰ және басқа халықаралық ұйымдардың бақылаушылары қатысты. Орталық сайлау комиссиясының өкілдері дауыс беру заңнамаға толық сәйкес өткенін мәлімдеді.
Қызықты сәттер мен қоғамның реакциялары
Референдумның ең қызықты аспектілерінің бірі жастардың белсенді қатысуы болды. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің мәліметтері бойынша, жас сайлаушылардың (18-ден 30 жасқа дейінгі) шамамен 70% дауыс беруге қатысты. Жастар әлеуметтік желілерде АЭС мәселесін белсенді түрде талқылап, олардың көпшілігі жобаны қолдап, оны елді модернизациялаудың және жаңа жұмыс мүмкіндіктерін құрудың бір жолы деп санады.
Сондай-ақ экологиялық ұйымдардың белсенді ұстанымын атап өткен жөн. «Қазақстанның жасыл болашағы» сияқты экологиялық қозғалыстардың өкілдері АЭС құрылысынан болатын қауіптер туралы айтып, күн және жел сияқты жаңартылатын энергия көздерін дамытудың қажеттілігіне назар аударып, бірнеше митингтер өткізді. Олар күн және жел энергетикасын дамыту, қауіпсіз және тұрақты көздер ретінде балама ұсыныстарын ұсынды.
Халықаралық қауымдастықтың реакциясы
Халықаралық қауымдастық та референдумның өткізілуін мұқият бақылады. Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік (МАГАТЭ) Қазақстанға АЭС құрылысының қауіпсіздігі мен технологиялық сүйемелдеу мәселелерінде қолдау көрсетуге дайын екенін білдірді. Қытай мен Ресей өздерінің құрылысы мен мамандарды оқытуға көмектесетінін ұсынды, бұл Қазақстанның энергетикалық секторына ірі ойыншылардың үлкен қызығушылығын көрсетеді.
Алайда, кейбір халықаралық сарапшылар Қазақстанның АЭС қауіпсіздігін қамтамасыз ету және ядролық қалдықтарды басқару кезінде қиындықтарға тап болуы мүмкін деп алаңдаушылық білдірді. Бұл мәселелер қоғамдық пікір үшін маңызды болып қала береді және үкімет тарапынан қосымша пысықтауды және кепілдіктерді талап етеді.
Келесі қадамдар қандай?
Референдумнан кейін АЭС құрылысының барлық аспектілерін егжей-тегжейлі пысықтау қажет. Қазақстан үкіметі қауіпсіздік, қаржыландыру және технологияларды таңдау мәселелерімен айналысатын арнайы комиссия құруды жариялады. Сондай-ақ ең жақсы қауіпсіздік стандарттарын қамтамасыз ету үшін халықаралық сарапшылармен қосымша консультациялар өткізіледі.
Қазақстанда АЭС салу — елдің алдағы онжылдықтағы ең ауқымды жобаларының бірі. Әртүрлі пікірлер мен болжамдарға қарамастан, бір нәрсе айқын: қоғам өзгерістерге дайын және елдің болашағына қатысты шешімдер қабылдауға белсенді қатысқысы келеді. Уақыт көрсетеді, бұл жоба қаншалықты табысты болады және ол Қазақстан халқының өмірін жақсартуға нақты өзгерістер әкеле ала ма.
